Gm. Rejowiec. „Przeszłość jest to dziś, tylko cokolwiek dalej...”

Zaczęło się od miodu

Ostatnim właścicielem budynków i domu, w którym znalazła się ostatecznie pani Weronika ze swoją wielopokoleniową rodziną, był Ksawery Janisławski. Historia urokliwego dworu i ogrodu sięga pierwszej połowy XIX wieku.

- Po parcelacji gruntów dwór z ogrodem i część majątku ziemskiego Janisławski sprzedał właśnie mojemu pradziadkowi. Za nabyte dobra zapłacono środkami ze sprzedaży miodu. Na całą pulę złożyli się zresztą ojciec Franciszka – Jan Czuba i teść, ojciec żony Bronisławy, Łukasz Laskowski. Pradziadkowie wprowadzili się tutaj w 1925 roku – opowiada pani Weronika.

Rodzina pani Weroniki wpadła na pomysł, aby upamiętnić niezwykłą historię przodka przy pomocy specjalnej tablicy informacyjnej. Instalacja właśnie została zamontowana, a pomysł na jej utworzenie zrodził się rok temu.

- Treść tablicy zredagowała moja siostra, która poświęciła wiele czasu na kwerendę i zebranie niezbędnych informacji. Zresztą te informacje zachowały się w kręgu rodziny, bowiem dysponujemy rękopisem wspomnień, które spisał brat Franciszka. Chcielibyśmy te wspomnienia kiedyś wydać, marzymy o tym – mówi z zapałem Wójcik.

Cały kompleks parkowo-pałacowy Franciszek podzielił z kolei na swoje dzieci – Mariannę, Kazimierza, Teresę, Izydora, Hannę i Helenę oraz Zofię. Z części nieruchomości korzysta teraz właśnie rodzina pani Weroniki. Okoliczne gospodarstwa zamieszkują wnuki Czubów.

- Przodkowie mojego pradziadka pochodzili z Dworzysk, wsi, która oddalona jest od Krasnegostawu o ok. 6 km. Dworzyska utraciły w pewnym momencie prawa miejskie. Stamtąd, właśnie z Dworzysk, pochodził Jakub Czuba (1818) oraz Paweł Czuba (1838). Paweł ożenił się w Małochwieju Dużym. Wieś była bardzo zaangażowana w powstanie styczniowe. Po powstaniu, w 1868 roku, urodził się z kolei Jan Czuba, ojciec mojego pradziadka Franciszka. Rodzina przeniosła się z czasem na krasnostawskie Zastawie, gdzie urodziło się młodsze rodzeństwo Franciszka – Zofia, Paweł, Katarzyna i Jan – przytacza kolejne wątki rodzinnej historii pani Weronika.

Człowiek ziemi, który ufał nauce

Jan Czuba uznawany był w środowisku za światłego i postępowego rolnika. Jako jeden z nielicznych ówczesnych mieszkańców wsi umiał czytać i pisać. Dzięki temu mógł zgłębiać treść branżowych czasopism, które prenumerował i z powodzeniem wykorzystywał nabytą dzięki nim wiedzę.

- Jan znany był z dochodowej pasieki i z tego, że jako pierwszy zaczął stosować nawozy sztuczne. Wkrótce nadeszła wojna, a jego syn Franciszek włączył się, jako młody chłopak (rocznik 1898 – przyp. red.) w walkę. Działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. Po odzyskaniu niepodległości zaciągnął się do młodego Wojska Polskiego. Walczył z Ukraińcami pod Sokalem, w 1919 roku zdobywał Wilno i Mińsk, a w 1920 roku Kijów. Brał też udział w Bitwie Warszawskiej – opowiada o dzielnym przodku pani Weronika.

Po ślubie z Bronisławą Franciszek mieszkał przez pewien czas właśnie na Zastawiu, ale nadarzyła się okazja i rodzina postanowiła osiąść w Niedziałowicach. Gospodarstwo liczyło w sumie 30 mórg ziemi. Dwór był jednak w tak złym stanie, że z czasem przekształcono go w mniejszy dom, z którego rodzina korzysta do dzisiaj.

- Franciszek, w podzięce za ocalenie życia w czasie wojny, postawił duży, drewniany krzyż. Zajęliśmy się jego renowacją, ale okazał się tak zmurszały, że ostatecznie został obudowany deskami i zalany żywicą epoksydową. Mamy nadzieję, że w tej formie przetrwa kolejne lata – mówi z dumą prawnuczka odznaczonego Medalem Niepodległości Franciszka. 

Ludzie i przyroda stanowią tutaj  jedno

Historia dworu, parku i całego kompleksu to także bogata historia otaczającego go ogrodu. W historycznych dokumentach zachowały się informacje mówiące o tym, że wokół dworu rozciągały się piękne, parkowe aleje i kwietne klomby. Były też sady drzew i krzewów owocowych, a dwie, położone w dolince sadzawki, okalały piwonie.

- Te wspomnienia są oczywiście nieco bajkowe, ale takie przetrwały w pamięci moich dziadków i rodziców. Do naszych czasów zachowała się aleja kasztanowa, lipowa, a także pojedyncze graby, które także tworzyły niegdyś okazały szpaler – wyjaśnia pani Weronika.

I oczywiście piękny, rozległy ogród. Miejsce kusi barwami i oszałamia bogactwem wrażeń. Trudno ogarnąć wzrokiem morze kolorów, w którym można się zatracić. Kolejne nasadzenia dba mama pani Weroniki, która nie ukrywa, że utrzymanie tego miejsca pochłania mnóstwo uwagi i czasu. Panie wciąż muszą dbać o poszczególne rośliny. Każda z nich potrzebuje innych warunków i nieco innej troski.

- W ogrodzie znajduje się w tej chwili, między innymi, ok. 200 hortensji. Wszystkie jednak wymagają nieco innych zabiegów. Niektóre trzeba ścinać tuż przy ziemi, inne wysoko. Historia ogrodu „we współczesnej odsłonie” zaczęła się kilkadziesiąt lat temu. Wówczas moja babcia pojechała do Lublina czy Świdnika po róże, „polianty”. To były pierwsze powojenne lata, może 1950 rok. Chciała, żeby otoczenie domu było wyjątkowe – opowiada, zanurzona we wspomnieniach, Wójcik.

Bogactwo form i barw

Po Janisławskich zachowały się także dwa stawy, które zostały zrewitalizowane. Kiedyś otaczały je piwonie, a teraz spotkać tam można jeżówki, rudbekie czy krwawnice. Rośliny, które zapewniają kolorystyczną różnorodność, wieloletnie, a przy tym nie tak wymagające, jeśli idzie o utrzymanie. Wysiewają się praktycznie same, a zabiegi związane z pieleniem nie są tak uciążliwe.

Zachwycającym ogrodem zainteresowała się nawet ekipa programu „Rok w ogrodzie”.

- Moja siostra, Kamila, wstawiła na jednej z ogrodniczych grup zdjęcia z naszego ogrodu. Wkrótce skontaktowała się z nią jedna z osób odpowiadających za ten program i tak doszło do wizyty ekipy w Niedziałowicach. Cóż, cieszymy się, że ktoś zauważył naszą pracę i trud. To miły akcent – zauważa pani Weronika.

W obecnej formie ogród funkcjonuje od ok. 15 lat. Wciąż pojawiają się tutaj nowe rośliny, a rodzina pracuje, integruje się i wypoczywa. Dostrzec można piękno zmieniających się pór roku - intensywnie kolorową wiosnę, lato i schyłek jesieni. Życie i przemijanie. Cykle...

- To miejsce przypomina nam o pradziadku Franciszku, naszych przodkach, osobach, które zabiegały o to miejsce. Sądzę, że im wszystkim należy się szczególna wdzięczność i pamięć. Właśnie za to, jacy byli. A byli piękni, żyli intensywnie. Walczyli, kochali, pracowali, dbali o rodzinne sprawy. Dzisiaj uczą nas, jak żyć – twierdzi pani Weronika.

Wzrok zatrzymuje się na intensywnie żółtej powodzi kwiatów. Tu i ówdzie zerkają na przybysza drobne, czarne punkciki. Szybko giną jednak w rzece barwy i zapachu. Stopy przemierzają drewniany mostek. Las. Drzewa. Jakże inna jest ich uroda od tej kwietnej - delikatnej i ulotnej. Wyniosłe pnie dźwigają na sobie ciężar konarów i intensywnej zieleni. Czeluść, cisza. Letnie powietrze przecinają pojedyncze strugi ożywczego powiewu. Nie chce się opuszczać tego miejsca, w którym jest wszystko. Wszystko...

Czytaj także:

• Gm. Dubienka. Poszukują mogił i artefaktów. Kolejny etap już za nimi
• Gm. Rejowiec. Społecznicy mają głowy pełne marzeń
• Gm. Rejowiec. Dyskusja na temat Leonowa trwa