Małymi krokami do wielkiej integracji

Idealnym kandydatem na to stanowisko jest osoba pochodząca ze środowiska, znającą kulturę oraz tradycje Romów, ważne, aby cieszyła się zaufaniem wśród swojej grupy. Czym wyższe wykształcenie asystenta, tym jest większym wsparciem dla podopiecznych. Oczywiście nie jest to czynnik wymagany, wielu asystentów z wykształceniem podstawowym świetnie spełniało się w tym zawodzie, najważniejsze, żeby rozumiał potrzebę edukacji. W kilku przypadkach, to właśnie praca wśród grona pedagogicznego i chęć niesienia pomocy podopiecznym przyczyniła się do kontynuowania przez asystenta edukacji w dorosłym życiu.

Asystent to taki łącznik miedzy uczniem i jego rodziną a szkołą. Najważniejsze zadania, przed którymi stoi, to utrzymanie frekwencji wśród podopiecznych, wszechstronna pomoc uczniom romskim poprzez budowanie w nich poczucia bezpieczeństwa w szkole, udział w lekcjach, szczególnie w początkowym procesie edukacji, gdzie oprócz problemów adaptacyjnych istnieje również bariera językowa, często powodująca wycofanie dziecka. Pamiętajmy, że językiem ojczystym Romów jest romani, język polski jest drugim, kolejnymi są te objęte programem nauczania. Asystent z jednej strony daje poczucie bezpieczeństwa w nowych realiach, z drugiej pomaga w zrozumieniu poleceń, czy zagadnień, służy również pomocą nauczycielowi wyjaśniając np. różnice kulturowe, które często prowadzą do konfliktów na płaszczyźnie uczeń – nauczyciel, uczeń romski – rówieśnicy.

Niezbędne jest również jego uczestnictwo w zajęciach wyrównawczych i dopilnowanie, aby dzieci brały w nich udział, pomoc w odrabianiu lekcji, czy zajęciach pozalekcyjnych. Dzięki temu poznaje potrzeby dziecka, lepiej orientuje się w ewentualnych brakach czy problemach, sygnalizując nauczycielom napotkane trudności. Nie wchodząc w kompetencje nauczyciela, po prostu uzupełnia jego pracę. Taka ,,pomoc nauczyciela” powinna również wspierać uzdolnienia czy zainteresowania, włączając dzieci w życie szkoły. Asystent ma również możliwość monitorowania wyposażenia uczniów w podręczniki czy przybory szkolne. To właśnie oni w większości przygotowują zapotrzebowanie na wyprawki, ale też często wspólnie z pedagogiem szkolnym poszukują innych możliwości, chociażby kserując karty pracy czy zadania.

Niestety przy najlepszej pracy i chęciach w procesie edukacji nie da się ominąć roli rodziny. Oddziaływanie na rodziców romskich to bardzo ważny czynnik. Asystent musi budować pozytywny wizerunek szkoły, edukacji, korzyści z tego płynących. Dać poczucie, że ich pociecha jest bezpieczna w ,,świecie gadziów” i że ciocia, wujek pilnują wszystkiego np. żeby się nie przemęczyło na zajęciach czy trafiło na obiad o odpowiedniej porze, że nikt dziewczynki nie zmusi to ćwiczenia w krótkich spodenkach, zajęciach na basenie czy po prostu będzie czuwał, aby dzieci nie doświadczyły tzw. miękkiej dyskryminacji. Asystent to taki „nasz człowiek”, oferujący pomoc w sprawach socjalnych czy bytowych, często mediator. Bardzo dobrze, jeśli zaangażuje się w działania integrujące, zadania z zakresu krzewienia kultury. Ale nawet najlepiej wykształcony asystent nie wykona należycie swojej pracy, bez wsparcia dyrekcji placówki, w której będzie zatrudniony. Jeżeli nie zostanie odpowiednio wprowadzony w środowisko pedagogiczne i administracyjne, którego nie zapozna się z zakresem obowiązków asystenta, nie zapewni mu się warunków pracy, przejrzystego zatrudnienia, pomieszczenia, aby swobodnie mógł rozmawiać z rodzinami czy uczniem, to wtedy szybko dochodzi do minimalizacji jego pozycji w szkole, asystent staje się panią, panem ,,od Cyganów” i każdy problem jest zrzucany na jego barki. Należy pozytywnie budować pozycję asystenta, poprzez docenienie zaangażowania i zrozumienie trudnej pozycji mediatora między dwoma światami kulturowymi. Dobra współpraca między nauczycielem a asystentem poprawia podejście nauczyciela do dzieci romskich, ich potrzeby są bardziej zauważalne i rozumiane.

Nowy Program integracji społeczności romskiej na lata 2021 – 2030 kładzie bardzo duży nacisk na rolę asystentów edukacji romskiej (AER), którzy okazali się być jednym z najbardziej skutecznych narzędzi zmiany podejścia Romów do instytucji szkoły i edukacji formalnej. Z tego względu asystenci powinni być objęci systematycznymi szkoleniami oraz możliwością bieżącej wymiany informacji z administracją publiczną. Temu celowi będą służyć przewidziane działania systemowe w odniesieniu do tej grupy. Niniejsza strategia zakłada konieczność zachęcenia Jednostek Samorządu Terytorialnego do zwiększenia liczby zatrudnionych AER w tych miejscowościach, gdzie liczba uczniów jest stosunkowo duża (głównie duże miasta). Docelowo, modelowym rozwiązaniem wydaje się być objęcie opieką asystenta nie więcej niż 20-25 uczniów, tym samym 20-25 rodzin, gdyż sytuacja edukacyjna ucznia romskiego w dużej mierze jest warunkowa podejściem rodziny do edukacji. Z tego względu AER częściowo pracują również z rodzinami uczniów. Ponadto, niezależnie od zatrudnienia asystenta przez jedną szkołę, swoją pracę powinien on wykonywać na terenie wszystkich szkół, w których uczą się Romowie, na podstawie umowy między placówkami. Niniejsza strategia zwraca też szczególną uwagę na konieczność kontynuacji szkoleń dla nauczycieli wspomagających oraz nauczycieli i pedagogów pracujących z uczniami romskimi na temat edukacji dzieci dwukulturowych i dwujęzycznych oraz specyfiki społeczności romskiej.

Zadania realizowane dzięki dotacji celowej przyznanej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w ramach „Programu integracji społeczności romskiej na lata 2014 – 2020”.