Powrót do korzeni – Romowie – rys historyczny materiały z II Konferencji Edukacyjnej „Małymi krokami do wielkiej integracji” cz. IV

HYMN (materiał z Wikipedii)

Djelem, Djelem (pol. „Idę, Idę”) – pieśń uznawana przez większość grup romskich, a także organizacje międzynarodowe za hymn Romów. Obok flagi, jest to jeden z symboli narodowych społeczności romskiej. Hymn został skomponowany w 1969 roku przez Žarko Jovanovicia, na motywach tradycyjnej ludowej pieśni bałkańskiej i przyjęty jako hymn narodowy na I Światowym Kongresie Romów 8 kwietnia 1971 roku^. – wtedy obchodzi się światowy dzień Romów. Tekst hymnu po raz pierwszy opublikowano w 1990 roku w Warszawie.

Melodia jest tradycyjna, cygańska, pochodzi gdzieś z trasy w środkowej Europie. Ostateczną wersję melodii stworzył słynny cygański piosenkarz, Šaban Bajramović. Tekst napisał Žarko Jovanović. Oparł się przede wszystkim na tragicznych przeżyciach Romów w czasie II Wojny Światowej (za Agrypa.pl).

FLAGA

Barwy flagi romskiej odwołują się do barw nieba (niebieski) i ziemi (zielona). Stylizowane czerwone koło pośrodku nawiązuje do symbolu słońca, nieskończoności, wiecznej wędrówki – jaki widnieje na fladze Indii. Romowie współcześnie posługują się również politycznym hasłem Upre Roma! – Powstańcie Cyganie/Romowie.

JĘZYK

Język cygański (romani) kształtował się bez zapisu. Próby spisania tekstów cygańskich dały w efekcie rozmaitość sposobów jego zapisu, w zależności od kraju i używanego tam alfabetu. I tak np. w różnych publikacjach zwrot „język cygański” zapisany został w blisko 20 wersjach.

W ostatnich latach powstały podręczniki, które być może przyczynią się kiedyś do ustalenia wspólnej pisowni dla wszystkich Romów. Kongres warszawski (1990 rok) zatwierdził wspólny dla wszystkich dialektów alfabet cygański. Nie wzoruje się on na żadnym innym języku, ale wywodzi się z samej struktury fonologii języka romani i opiera się na całym systemie dialektów cygańskich. Język romski (romani) należy do grupy języków indoaryjskich. Wywodzi się ze staroindyjskiego języka, którego formą literacką był sanskrypt. Prawdopodobnie przodkowie Romów porozumiewali się w pierwotnej ojczyźnie wspólnym językiem, a wszelkie różnice ukształtowały się po opuszczeniu przez nich Indii. Język ten kształtował się bez pisanego zapisu, toteż łatwo podlegał wpływom języków krajowych, przejmując elementy miejscowego słownictwa i składni. Większość Romów posługuje się na co dzień językiem romani, choć niektóre grupy zatraciły rodzinny język całkowicie lub w znacznym stopniu. Jest on dialektalnie zróżnicowany, stąd trudności w porozumiewaniu się, znacznie odległych od siebie, romskich grup. Próby jego zapisu zaowocowały rozmaitością pisowni, w zależności od używanego alfabetu. Na IV kongresie Romów w Serocku pod Warszawą (1990), ustalono Międzynarodową standaryzację pisowni języka romani (pisownia warszawska). W 2008 r. opracowano zasady pisowni romskiej w oparciu o alfabet polski (pisownia sulejowska).

Zdjęcia i materiały pochodzą ze zbiorów Andrzeja Grzymała-Kazłowskiego i Adama Bartosza oraz Muzeum Kultury Romów w Warszawie i Muzeum Etnograficznego w Tarnowie.