Śluby po nowemu. Duchowni będą dokładnie "weryfikować" przyszłych małżonków

Najpierw zaświadczenie i szereg dokumentów

Przed zawarcie ślub kościelnego, przyszłych małżonków czeka wizyta w Urzędzie Stanu Cywilnego i otrzymanie zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Dekret ogólny Konferencji Episkopatu Polski podaje, co należy robić dalej, aby wraz z tym dokumentem przystąpić do dalszych etapów zawarcia małżeństwa kościelnego:

- Kandydaci do małżeństwa winni zgłosić się do właściwej kancelarii parafialnej nie później niż trzy miesiące przed ślubem w celu rozważnego i spokojnego podjęcia przygotowania bezpośredniego do ślubu, ewentualnego uzupełnienia katechezy przedmałżeńskiej i starannego dopełnienia formalności urzędowych. W czasie pierwszego spotkania w kancelarii z narzeczonymi duszpasterz poinformuje ich o wymogach przygotowania bezpośredniego do małżeństwa oraz o tym, jakie winni przygotować dokumenty i umówi się z nimi na nieodległy termin celem sporządzenia protokołu przedślubnego. Należy mieć na względzie, iż ważność „Zaświadczenia”, które nupturienci winni uzyskać w Urzędzie Stanu Cywilnego, aby ich małżeństwo miało skutki cywilne, wynosi sześć miesięcy. Dlatego terminy przeprowadzenia rozmowy kanonicznej i zawarcia małżeństwa należy uzgodnić tak, by małżeństwo było zawarte przed ostatnim dniem ważności „Zaświadczenia” z USC, pamiętając jednak o tym, iż bez przedłożenia wspomnianego dokumentu duszpasterz nie powinien przystępować do formalności przedślubnych.

Narzeczeni będą musieli przedstawić księdzu także dowody osobiste, świadectwa chrztu (jak podaje Dekret: "Świadectwa chrztu należy żądać także od ochrzczonych niekatolików, jednak należy mieć na względzie, iż dokumentuje ono tylko przyjęty chrzest, nie stanowi zaś dowodu stanu wolnego"), potwierdzenie przyjęcia sakramentu bierzmowania, świadectwo katechizacji szkolnej ("w uzasadnionych przypadkach – np. gdy chodzi o osoby starsze – proboszcz może zwolnić z obowiązku przedstawienia tego dokumentu"), świadectwo uczestnictwa w katechezie przedślubnej obejmujące także spotkania w katolickiej poradni rodzinnej, zaświadczenie o wygłoszonych zapowiedziach przedślubnych lub dyspensy od nich.

BARDZO wnikliwy wywiad

Podczas pierwszego spotkania z księdzem, przyszłych małżonków czeka nie tylko sporo dokumentów do uzupełniania, ale także dokładny wywiad z duszpasterzem (także dla każdego z osobna), w którym nie zabraknie pytań o szczegóły intymne. Uzupełnienie formularza z pytaniami dla małżonków nie będzie tym samym ograniczone do odpowiedzi "TAK" lub "NIE", ponieważ - w myśl nowych przepisów - ma być on wypełniony dokładnie. 

- Po swobodnej rozmowie z narzeczonymi duszpasterz winien zadawać pytania każdemu z nich osobno, przynajmniej w tych kwestiach, które nie są tylko zwykłym pozyskaniem danych personalnych. Ten wymóg uzasadniony jest jednym z ważniejszych celów badania kanonicznego, mianowicie ochroną przed dopuszczeniem do zawarcia nieważnego małżeństwa. Rozmowa na osobności sprzyja szczerej wypowiedzi.

Narzeczeni będą weryfikowani w parafii, do której przynależy jedno z nich. W nich również mogą finalnie wziąć ślub kościelny. Dotyczy to również osób zamieszkujących za granicą.

- Duszpasterz nie może odmawiać przeprowadzenia rozeznania kanonicznego, jeśli nupturient spełnia kryteria zamieszkania przyjęte w prawie kanonicznym. Duszpasterzem właściwym dla tułaczy jest proboszcz parafii, w której oni aktualnie przebywają.

Ślub w innej parafii i nowe formy zapowiedzi

Ślub w innej parafii niż te, do których przynależą narzeczeni, będzie możliwy, ale będą musieli mieć oni słuszne powody, aby uzyskać na to zezwolenie własnego proboszcza lub ordynariusza miejsca. Jak czytamy w dokumencie Episkopatu: "Takiego zezwolenia nie powinno się im odmawiać bez poważnej przyczyny, ani uzależniać wydania go od spełnienia wymagań, których nie przewiduje prawo kanoniczne".

Zmiany wprowadzone przez władze kościelne dotyczą również wygłaszania zapowiedzi ślubnych:

- Zapowiedzi ogłasza się w formie pisemnej przez umieszczenie ich w gablocie ogłoszeń parafialnych w ciągu ośmiu dni, tak by były tam uwidocznione przynajmniej przez dwie kolejne niedziele, lub w niedzielę i święto obowiązujące. Ten sam obowiązek można spełnić przez ogłoszenie ustne podczas liczniej uczęszczanych nabożeństw parafialnych, w kolejne dwie niedziele lub w niedzielę i święto obowiązujące. Do wiadomości – zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej – podaje się jedynie imiona i nazwiska oraz parafię zamieszkania tych, którzy mają zamiar zawrzeć małżeństwo.

Kto nie otrzymany zgody na małżeństwo?

Jak czytamy w Dekrecie: "W przypadku zaistnienia przeszkód małżeńskich konieczny jest reskrypt odpowiedniej władzy kościelnej z udzieloną dyspensą od przeszkody (kan. 1078-1082). W określonych przepisami prawa przypadkach wymaga się pisemnego zezwolenia ordynariusza miejsca na zawarcie małżeństwa względnie na asystowanie przy nim".

Zgodnie z nowymi przepisami, przeszkodami w zawarciu małżeństwa mogą być m.in. choroba psychiczna, nałogi, błędne podanie intencji ślubu czy prawdziwego stanu cywilnego. Do tych uchybień i zakazów zostały dodane kolejne. Ślubu nie będą mogły wziąć osoby cierpiące na impotencję (o co ksiądz ma za zadanie wypytać narzeczonych):

- Niezdolne do zawarcia małżeństwa są osoby, które nie mogą dokonać stosunku małżeńskiego. W wypadku wątpliwości co do istnienia przeszkody nie należy zabraniać zawarcia małżeństwa. Pytania dotyczące tej przeszkody należy stawiać każdej ze stron bardzo dyskretnie, z właściwą delikatnością i szacunkiem.

Jeśli bezpłodność nie zostanie zatajona, nie może być powodem do nieudzielenia zgody na małżeństwo. Zezwolenia nie uzyskają także osoby, które nie wyrażą chęci posiadania potomstwa oraz dopuszczające możliwość separacji. Niełatwe będzie również zawrzeć tzw. małżeństwo mieszane: 

- Małżeństwa mieszane, czyli małżeństwa zawierane przez katolików z ochrzczonymi niekatolikami, są zabronione bez wyraźnego zezwolenia ordynariusza miejsca. Zakaz ten motywowany jest przede wszystkim trudnościami w istotnych sferach, jakie z dużym prawdopodobieństwem mogą napotkać małżonkowie, których dzielą różnice wyznaniowe. Dramat podziału chrześcijan przenosi się w tym przypadku na ich własną rodzinę. Potencjalne trudności, z jakimi muszą się zmierzyć małżonkowie, to przede wszystkim: rozbieżności w pojmowaniu małżeństwa, zagrożenie wierności względem własnego Kościoła i niebezpieczeństwo indyferentyzmu religijnego, utrudnienie praktyki wiary, trudność w religijnym wychowaniu potomstwa. Kościół udziela zezwolenia na zawarcie tego rodzaju małżeństwa, jeśli istnieje słuszna i rozumna przyczyna oraz wykluczone zostaje realne niebezpieczeństwo utraty wiary katolickiej przez katolickiego małżonka, a także zagwarantowane są jego prawa w odniesieniu do praktykowania wiary i wychowania potomstwa.

Episkopat zaznacza również, że wszelkie braki zgody na małżeństwo zostaną uwzględnione w protokole. W praktyce oznacza to, że narzeczeni nie otrzymają zgody nawet w innej parafii, tak jak robili to dotychczas, jeśli np. nie mogli dojść do porozumienia w kwestii ślubu z którymś z duchownych. 

Wzmocnienie instytucji małżeństwa

Biuro prasowe Episkopatu Polski podkreśla, że celem zmian jest dostosowanie przepisów do nowych realiów, z którymi zmagają się zarówno narzeczeni, jak i duchowni, a obejmująych sytuacje religijne, cywilnoprawne czy społeczne. Twórcom Dekretu zależy również na zmniejszeniu rozpadających się związków, które zostały zawarte w Kościele, a także uniknięciu komplikacji wyznaniowych:

- W ostatnich dziesięcioleciach w sposób znaczący wzrosła liczba małżeństw zawieranych przez katolików z osobami należącymi do innych wyznań i religii, a także z osobami, które nie identyfikują się z żadną wspólnotą religijną.

Zmiany wejdą w życie 1 czerwca 2020 r. Pełną treść Dekretu, która liczy aż 76 stron, można przeczytać na stronie Episkopatu [TUTAJ].